Innleiðing Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna í Reykjanesbæ

Vorið 2020 undirrituðu Ásmundur Einar Daðason félags- og barnamálaráðherra, Birna Þórarinsdóttir framkvæmdastýra UNICEF á Íslandi og Kjartan Már Kjartansson, bæjarstjóri samstarfssamning um verkefnið Barnvæn sveitarfélög.

Barnvæn sveitarfélög er verkefni sem styður sveitarfélög við að innleiða Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna í alla sína stjórnsýslu og starfsemi. Verkefnið byggir á alþjóðlegu verkefni UNICEF sem kallast Child Friendly Cities Initiative og hefur verið innleitt í hundruðum borga frá því árið 1996. Verkefnið hefur verið innleitt hér á landi undir nafninu Barnvæn sveitarfélög frá því árið 2016. Barnvænt sveitarfélag skuldbindur sig til þess að innleiða Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og vinna markvisst eftir hugmyndafræði verkefnisins sem byggir á eftirfarandi fimm grunnþáttum.

1. Þekking á réttindum barna

Þekking á Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna er grundvallarforsenda þess að réttindi barna séu virt í framkvæmd.

2. Það sem barninu er fyrir bestu

Það sem er barni fyrir bestu skal ávallt hafa forgang við alla ákvarðanatöku sem varðar börn.

3. Jafnræði – að horft sé til réttinda allra barna

Öll börn eiga að njóta allra réttinda Barnasáttmálans án tillits til hver þau eru, hvar þau búa, hvaða tungumál þau tala o.s.frv.

4. Þátttaka barna

Börn eiga rétt á því að fá að taka þátt í stefnumótun og ákvarðanatöku í öllum málum sem þau varða samkvæmt 12. gr. Barnasáttmálans.

5. Barnvæn nálgun

Barnvæn sveitarfélög auðvelda börnum á öllum aldri að nálgast þá þjónustu sem þeim ber réttur til, án nauðsynlegrar aðkomu foreldra.

Innleiðing Barnvæns sveitarfélags felur í sér átta skref og það tekur að lágmarki tvö ár að ljúka við innleiðingarhringinn og fá viðurkenninguna Barnvænt sveitarfélag.

Staðfesting

Staðfesting er fyrsta skrefið en þá er tekin þverpólitísk ákvörðun um innleiðingu verkefnisins í sveitarstjórn. Það er gert til þess að skapa samstöðu innan sveitarfélagsins og skipa verkefninu tryggan sess til lengri tíma.

Stöðumat

Stöðumat er annað skrefið en það er umfangsmesta skref ferlisins. Tilgangurinn með því er að meta stöðu réttinda barna innan sveitarfélagsins. Stöðumatið felur í sér mikla gagnaöflun. Þá er tölfræðigögnum safnað, leiðbeinandi spurningalistum svarað, spurningakannanir eru lagðar fyrir börn og fullorðna, barnaþing er haldið og viðtöl eru tekin við sérfræðihópa barna.

Fræðsla

Fræðsla er þriðja skrefið. Stöðumatið gefur til kynna hversu mikillar fræðslu er þörf innan sveitarfélagsins og út frá því er ákveðið hvernig er best að hátta henni. Tryggja þarf að börn og fullorðnir þekki réttindi barna og geti sett þau í samhengi við daglegt líf og störf innan sveitarfélagsins. Viðhalda þarf fræðslunni og því þarf hún að vera regluleg.

Aðgerðaáætlun

Aðgerðaáætlun er fjórða skrefið en hún skal byggja á gögnunum úr stöðumatinu. Mikilvægt er að aðgerðaáætlunin miði að bæði langtíma og skammtíma markmiðum þar sem það er mikilvægt að börn finni strax fyrir áhrifum af verkefninu.

Framkvæmd

Framkvæmd er fimmta skrefið. Eftir að aðgerðaáætlun hefur verið samþykkt af bæði UNICEF og sveitastjórn er kominn tími til að framkvæma aðgerðirnar sem í henni eru. Gott getur verið að miða við að framkvæmdin taki u.þ.b. eitt ár. Skipaður er ábyrgðaraðili fyrir hverri aðgerð í áætluninni sem ber ábyrgð á að koma aðgerðinni í framkvæmd innan fyrir fram skilgreinds tímaramma.

Skýrsla

Skýrsla er sjötta skrefið. Bæði umsjónarmaður verkefnisins ásamt stýrihópi og ungmennaráði skila skýrslu til UNICEF um framgang verkefnisins. Í skýrslu umsjónarmanns og stýrihóps er lögð áhersla á að útskýra hvernig gekk að framkvæma aðgerðirnar í aðgerðaáætlun en skýrsla ungmennaráðsins fjallar aðalega um þau verkefni sem ráðið hefur unnið í tengslum við innleiðinguna ásamt því að taka fram hvaða breytingum börn í sveitarfélaginu hafa fundið fyrir á innleiðingartímanum.

Mat og viðurkenning

Mat og viðurkenning er sjöunda skrefið. Að fyrstu sex skrefunum loknum er komið að úttekt á verkefninu. UNICEF framkvæmir úttektina og ef UNICEF metur sem svo að verkfenið hafi verið réttinum barna til framdráttar innan sveitarfélagsins og ef aðgerðir aðgerðaáætlunar hafa verið framkvæmdar fær sveitarfélagið viðurkenningu sem Barnvænt sveitarfélag.

Ný markmið og endurmat

Ný markmið og endurmat er svo áttunda og jafnframt síðasta skrefið. Viðurkenning Barnvæns sveitarfélags gildir í þrjú ár frá því að hún er veitt. Því þarf sveitarfélagið að setja sér ný markmið og hefja nýtt stöðumat fljótlega eftir að viðurkenning er í höfn, ætli það sér að hljóta endurmat að þremur árum liðnum. Þá þarf sveitarfélagið að fara í gegnum innleiðingarferlið að nýju og ef vel gengur hlýtur það nýja viðurkenningu.

Hér má sjá greinargerð Reykjanesbæjar um niðurstöður stöðumats